Wykład 1 – Wstęp do Historii Kościoła

1. Wstęp do Historii Kościoła: Historia ma dwie strony: ludzką i boską

Ogólny wstęp – Kto jest twórcą historii?

2. Wczesna Historia Kościoła

a. Powód, dla którego istniało tylko kilka egzemplarzy historii Kościoła w okresie Ojców Kościoła

(I) Oczekiwanie na powtórne przyjście Pana

(II) Prześladowanie – dużo dokumentów zostało zniszczone

3. Gałęzie Historii Kościoła

a. Biografia

b. Teologia

c. Okresy szczególne

d. Prześladowania

e. Życie chrześcijańskie

f. Misje

g. Hierarchia kościelna

h. Uwielbienie

4. Źródła historyczne Kościoła

a. Dokumenty historyczne	b. Wcześni pisarze żydowscy – np. Talmud	c. Pisma wczesnych heretyków
d. Dokumenty urzędowe	e. Wczesne komentarze	f. Greccy filozofowie – np. średni platonizm i neoplatonizm i stoicyzm
g. Wczesne książki chrześcijańskie	h. Wcześni pisarze rzymscy – np. Pliniusz Młodszego	i. Monety i pieczęcie
j. Sztuka: pomniki, budynki i groby

5. Wielkie znaczenie Historii Kościoła

a. Zrozumienia historii świeckiej	b. Zrozumienia teologii historycznej	c. Uczenie się na błędach innych
d. Zachęta dla nas przez przykłady z przeszłości	e. Nauczenie nas, że Bóg ma wszystko pod kontrolą i robi wszystko według swej woli

6. Inne spojrzenie na Historię Kościoła – potrzeba rozróżnienia pomiędzy konfesjonalną a krytyczną historią Kościoła

a. Biblijne

b. Katolickie

c. Protestanckie

d. Liberalne

a. Wzmianki przed panowaniem Trajana: Tyberiusza[1]; Klaudiusza; Nerona; Wespazjana i Domicjana

b. Czy prześladowania były sporadyczne czy stałe?

(I) Klaudiusz (42-54) : Żydów wypędził z Rzymu za to, że bezustannie wichrzyli, podżegani przez jakiegoś Chrestosa (Swetoniusz - Żywot Klaudiusza)

Tam natknął się na pewnego Żyda, imieniem Akwila, rodem z Pontu, który świeżo przybył z Italii, i na Pryscyllę, żonę jego, dlatego że Klaudiusz zarządził, aby wszyscy Żydzi opuścili Rzym, i zbliżył się do nich (Dz. Apol. 18:2).

(II) Neron (54-68) : Swetoniusz i Tacyt

(III) Wespazjan (69-79) i Tytus (79-81): Pokój

(IV) Domicjan (81-96): Prześladowanie

(V) Nerwa (96-98): Pokój

3. Trajan (98 – 117) – „Jeden z najlepszych i godnych pochwały rzymskich cesarzy”[2]

a. *Listy* do *Pliniusza* *Młodszego* (Ks. 10, Ep. 96/97)	b. Charakter i panowanie Trajana	c. Legalny proces prześladowania

d. Opinia Tertuliana na temat listu Trajana (*Apol.* 2)

Komentarz Tertuliana ( ok. 155 - ok. 220 ) do korespondencji Pliniusza i Trajana

A jednak faktem jest, że nawet badania w sprawach nam wytyczonych zostały zabronione. Albowiem kiedy Pliniusz Sekundus był zarządcą prowincji, skazał jednych chrześcijan na kary, a innych pozbawił urzędu. Liczbą ich jednak wprawiony w zakłopotanie, radził się cesarza Trajana, co ma na przyszłość robić, gdyż - jak objaśnia - oprócz oporu w nie składaniu ofiar nic więcej nie zauważył w odniesieniu do ich praktyk religijnych, jedynie to, że odbywają zebrania przed wschodem słońca, by opiewać Chrystusa i Boga, i że umacniają się nawzajem w karności tak, że wstrzymują się od zabójstwa, wiarołomstwa, oszustwa, zdrady i innych tym podobnych zbrodni. Wtedy Trajan odpisał, że nie należy tego rodzaju ludzi wyszukiwać, ale, gdy ich wskażą, należy ich karać.

Wyrok z konieczności połowiczny! Zakazuje poszukiwać ich jako niewinnych, a rozkazuje karać jako winowajców. Lituje się, ale jest srogi, udaje, że nie widzi, ale karę nakłada! I czemu siebie samego takim postępowaniem tumanisz? Jeśli kary nakładasz, czemu także nie każesz ich wyszukiwać? Jeśli nie każesz ich wyszukiwać, czemu ich także nie uwalniasz? Po wszystkich prowincjach losem wyznacza się wojskowe placówki, by śledziły za zbrodniarzami; za obrazę majestatu i zdradę stanu idzie się do obozów żołnierskich; wyszukuje się i bada wspólników tych nawet, co o zbrodni tylko wiedzieli. Jedynie chrześcijan wyszukiwać nie wolno! Ale donos na nich robić wolno, jak gdyby wyszukiwanie inny cel miało niż donos. Nakładacie więc karę na oskarżonego, którego nikt nie chciał wyszukać, i który - jak wierzę - już nie dlatego zasłużył na karę, że jest winny, lecz ponieważ został pochwycony, on, którego nie należało wyszukiwać.

4. Hadrian (117-137) - „Jeden z najzdolniejszych cesarzy rzymskich”[3]

a. List do Minucjusza Fundanusa (prokonsul Azji) - w Atenach – wspomniany w pismach Justyna (H.E. Euz. 4:9)

b. List do konsula Serwianusa - w Egipcie (Flavii Vopisci Satorinus, 8)

c. Tradycja mówiąca o jego sympatii do chrześcijaństwa – Alex. Sewer. 24 (pierwsza połowa IV w.)

d. Początek apologii – Kwadratusz (117-138), Arystydes i Justyn (150 i 161)

e. Ilość męczenników podczas panowania Hadriana – według Lightfoota[4] najwyżej 6; według Euzebiusza - 0 - H.E. 4: 1-10

Odnośnie poglądów Hadriana dotyczących tolerancji powiedziano: „Nie była ona aż tak bardzo powodowana jego nastawieniem do chrześcijaństwa czy chrześcijan, ile jego umiłowaniem sprawiedliwości.”[5]

List do Minucjusza Fundanusa (prokonsul Azji)

Otrzymałem list od Sereniusza Grajana, męża znakomitego, Twego poprzednika. Nie zdaje mi się, by sprawę można pominąć milczeniem, boć nie można ludzi niepokoić, a donosicielom ułatwiać niegodziwości. A zatem, jeśli mieszkańcy prowincji mogą podtrzymywać uzasadnione oskarżenie przeciwko chrześcijanom, tak że sprawę można wytoczyć przed trybunałem, niechże tylko tak postępują, a niech się nie uciekają do gołosłownych żądań i krzyków. Jest bowiem o wiele lepiej, że Ty rozstrzygniesz, czy sprawa jest uzasadniona. Jeśli więc oskarżyciel udowodni, że się dopuścili jakiegoś bezprawia, wydaj wyrok stosownie do wielkości przestępstwa. Lecz na Herkulesa, jeśli kto sprawę taką wytoczy tylko dla donosicielstwa, osądź o niegodziwość i postaraj się o jej ukaranie.

5. Antonin Pius (137-161)

a. Ochronił chrześcijan – np. ukaranie Smyrny po męczeństwie Polikarpa

b. Edykt jemu przypisywany – Justyn Męczennik, Druga Apologia, Apendyks i H.E. Euz. 4:13

6. Marek Aureliusz (161-180) – „Filozof na tronie”[6]

a. Ogólne nastawienie do chrześcijan	b. Jego jedyna wzmianka o chrześcijaństwie – *Rozmyślania* XI: 3	c. 177: Prawo napisane pod groźbą wygnania przeciwko tym, którzy wpływają na umysł ludzi za pomocą strachu przed bóstwem

d. Cytat Melito (Ok. 170) – Euz. HE IV: 26	e. Literalne ataki Celsusa (Ok. 161-180)	f. Ostre prześladowania w Lyonie i Vienne (177) - Przykład, „Blandiny” – Euz. HE V:2

Jakaż to dusza, gotowa, gdy już zajdzie potrzeba odłączenia się od ciała, albo zgasnąć, albo rozproszyć się, albo dalej trwać! Byle ta gotowość szła z własnego postanowienia, nie przez prosty opór, jak u Chrześcijan, ale w sposób rozumny i poważny tak, by innego mogła przekonać, bez maski tragicznej (Rozmyślania XI:3).

7. Okres od 181-211: Kommodus (180-192) – Septimus Sewerus (193-211)

a. 193-211: „Wielu męczenników jest palonych każdego dnia, więzionych lub zarzynanych na naszych oczach” (Klemens z Aleksandrii, Stromata. L. ii)

b. Edykt Septymusa Sewerusa przeciwko chrześcijaństwu

- śmierć Ireneusza – Ok. 202[7]

[1] Tertulian, Apol, 5.

[2] P Schaff, History of the Christian Church, II: 46 .

[3] Schaff, History of the Christian Church, II: 49.

[4] Zob. JB Lightfoot, The Apostolic Fathers, Part Two, I: 507-508.

[5] A Neander, General History of the Church, I: 102.

[6] Schaff, History of the Christian Church, II: 53.

[7] Sept. Sev. Spart., Apol. I. XLVI; Apol. II. XIII 17.

a. Sprawa subiektywności	b. Ważność materiału źródłowego	c. Potrzeba studiowania w kontekście powszechnej historii
d. Potrzeba zrozumienia, że słowa i terminy zmieniają swoje znaczenie na przestrzeni czasu - np. biskup	e. Różni pisarze używają tych samych słów w różny sposób – np. słowo zbawienie w pismach Tertuliana	f. Potrzeba zrozumienia, że najwcześniejsze materiały źródłowe często były niszczone albo zmienione – np. Listy Ignacego